Dung Quất được coi là khu kinh tế động lực của tỉnh Quảng Ngãi, là chiếc đòn gánh trong việc liên kết chuỗi các khu kinh tế trọng điểm miền Trung. Và trong Khu kinh tế Dung Quất ấy, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất (NMLD Dung Quất) được coi là thỏi nam châm để thu hút đầu tư, cũng như là “bản lề” thay đổi cơ cấu kinh tế từ một tỉnh thuần nông sang một tỉnh phát triển công nghiệp.
“Bản lề” thay đổi cơ cấu kinh tế
Thập niên 80 và đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn trong việc phát triển kinh tế vì cấm vận, vì vừa xóa bỏ bao cấp và những thiệt hại sau chiến tranh vẫn còn in hằn ở nhiều miền đất trên cả nước. Năng lượng là mạch máu để phát triển kinh tế; hiểu được điều đó, Chính phủ rất quyết liệt trong việc tự chủ nguồn năng lượng, cụ thể là xây dựng NMLD đầu tiên cho đất nước. Rất nhiều dự án dang dở, rất nhiều cái tên được xướng lên, nhưng dự án NMLD đầu tiên đã trải qua rất nhiều thăng trầm.
 |
|
Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt khảo sát vị trí xây dựng NMLD đầu tiên. |
Cũng trong giai đoạn đó, ở một lát cắt khác về hành chính, kinh tế ở địa phương, tỉnh Quảng Ngãi tái lập tỉnh năm 1989. Thời điểm này, Quảng Ngãi là một tỉnh thuần nông, một trong những tỉnh nghèo của cả nước, đất sản xuất ít, thiên tai thường xuyên; cơ sở hạ tầng thấp kém; nguồn ngân sách hạn hẹp và mất cân đối, việc đầu tư phát triển còn hạn chế; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân còn nhiều khó khăn, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa. Nhưng nhờ thiên nhiên ưu đãi cho tỉnh Quảng Ngãi một vùng đất phù hợp xây dựng nhà máy lọc dầu và với tầm nhìn liên kết, thúc đẩy kinh tế phát triển của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, NMLD đầu tiên của đất nước được đặt ở Dung Quất, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Hy vọng về một sự thay đổi của tỉnh Quảng Ngãi được hé mở. NMLD Dung Quất được xem như là “bản lề” thay đổi cơ cấu kinh tế của Quảng Ngãi, từ một tỉnh thuần nông sang một tỉnh phát triển công nghiệp.
Ngày 8/1/1998, lễ khởi công NMLD Dung Quất được diễn ra với sự hân hoan của lãnh đạo và nhân dân tỉnh Quảng Ngãi. Những tưởng mọi thứ thuận lợi như dự tính ban đầu, chỉ sau 3 năm sẽ cho ra dòng sản phẩm đầu tiên, song gặp cuộc đại khủng hoảng kinh tế tại châu Á và nhiều lý do khác, phải đến ngày 17/2/2009, nhà máy mới cho ra dòng sản phẩm đầu tiên. Từ đây, kinh tế tỉnh Quảng Ngãi có bước phát triển mới. Năm 1996, xác định được NMLD Dung Quất sẽ là “thỏi nam châm” thu hút đầu tư vào công nghiệp, tỉnh Quảng Ngãi đã thành lập Khu công nghiệp Dung Quất và sau này trở thành Khu kinh tế Dung Quất. Với động lực từ NMLD Dung Quất, Khu kinh tế Dung Quất ngày càng phát triển, công nghiệp đóng góp tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh Quảng Ngãi.
 |
|
Công trường xây dựng NMLD Dung Quất. |
Theo thông tin từ UBND tỉnh Quảng Ngãi, so với năm tái lập tỉnh (1989), đến năm 2019, GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh) tăng gấp 19,5 lần, trong đó nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng gấp 5,02 lần; công nghiệp – xây dựng tăng gấp 132,85 lần, dịch vụ tăng hơn 21,97 lần. Tăng trưởng GRDP bình quân 10,49%/năm, trong đó công nghiệp – xây dựng tăng 17,7%/năm; dịch vụ tăng 10,85%/năm; nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 5,53%/năm. Giá trị sản xuất công nghiệp năm 1989 chỉ đạt 601 tỉ đồng, đến năm 2019 đã tới 124.870 tỉ đồng, gấp gần 207 lần; tăng trưởng công nghiệp bình quân đạt 19,5%/năm. Những đóng góp to lớn đó phần lớn đến từ Khu kinh tế Dung Quất, trong đó, BSR là “thỏi nam châm khổng lồ” thu hút đầu tư.
Đóng góp lớn cho ngân sách tỉnh
Nhiều thế hệ lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi đều thừa nhận, sự đóng góp của NMLD Dung Quất cho sự phát triển của tỉnh là rất lớn. Những con số thống kê về tình hình sản xuất, kinh doanh của Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR – đơn vị quản lý, vận hành NMLD Dung Quất) đã chứng minh điều đó. Lớn dần theo từng năm, nguồn thu từ NMLD Dung Quất luôn chiếm khoảng 80-85% tổng thu ngân sách của tỉnh, đưa Quảng Ngãi vào nhóm các tỉnh, thành phố có nguồn thu lớn của cả nước. Theo số liệu từ UBND tỉnh Quảng Ngãi, thu ngân sách trên địa bàn tỉnh đạt nhiều kết quả vượt bậc, nhất là từ khi NMLD Dung Quất đi vào hoạt động.
 |
|
Lễ khánh thành NMLD Dung Quất. |
Thời điểm năm 1989, thu ngân sách của Quảng Ngãi chỉ đạt 16 tỉ đồng, chủ yếu từ các doanh nghiệp Nhà nước và thuế sử dụng đất nông nghiệp. Đến nay, thu ngân sách tỉnh ước đạt 20.000 tỉ đồng/năm. Đặc biệt, trong giai đoạn 2013-2015, thu ngân sách tỉnh Quảng Ngãi đạt trên 25.000 tỉ đồng/năm, số thu từ NMLD Dung Quất chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn thu.
Từ khi nhận bàn giao từ nhà thầu TPC, BSR luôn vận hành NMLD Dung Quất ổn định ở 100 – 107% công suất. Tính từ thời điểm vận hành thương mại đến tháng 5/2021, NMLD Dung Quất đã nhập thành công 993 chuyến tàu dầu (79 triệu tấn dầu thô); sản xuất và tiêu thụ trên 72,5 triệu tấn sản phẩm (chiếm trên 30% nhu cầu xăng dầu cả nước); doanh thu đạt trên 1.185 ngàn tỉ đồng (tương đương 50,4 tỉ USD); nộp NSNN trên 176,6 ngàn tỉ đồng (tương đương hơn 7,5 tỉ USD); lợi nhuận sau thuế đạt 23,2 nghìn tỉ đồng.
Trong năm 2020, vượt qua rất nhiều khó khăn thách thức do dịch bệnh Covid-19, biến động về giá dầu cũng như ảnh hưởng của bão lụt, BSR vận hành NMLD Dung Quất an toàn, ổn định, công suất trung bình đạt 105%, về đích trước 19 ngày, vượt 7% kế hoạch năm; khối lượng sản xuất cả năm 5,93 triệu tấn; doanh thu 57.895 tỉ đồng và nộp NSNN 6.242 tỉ đồng; thực hiện thành công bảo dưỡng tổng thể lần 4 đạt các mục tiêu đề ra về an toàn, chất lượng, tiến độ và chi phí.
 |
|
Toàn cảnh NMLD Dung Quất. |
Ngoài việc làm động lực cho phát triển kinh tế, BSR cũng thường xuyên đóng góp, tham gia vào công tác an sinh xã hội của tỉnh Quảng Ngãi. Theo thống kê, từ khi thành lập đến nay, BSR đã hỗ trợ tỉnh Quảng Ngãi hơn 213,16 tỉ đồng, tập trung vào lĩnh vực y tế, giáo dục, khắc phục hậu quả thiên tai, khuyến học khuyến tài, nhân đạo từ thiện, đền ơn đáp nghĩa và phụng dưỡng Mẹ Việt Nam Anh hùng, hỗ trợ tái định cư khu vực dân cư xung quanh NMLD Dung Quất, các chương trình Tết vì người nghèo, chương trình biển đảo…
NMLD Dung Quất đã đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Quảng Ngãi. Nhờ đó, Khu kinh tế Dung Quất được đánh giá là một trong những khu kinh tế tiên phong và thành công trong cả nước, với nhiều dự án lớn khác như: Nhà máy công nghiệp nặng Doosan Vina, Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất, Khu công nghiệp VSIP… Có thể nói, NMLD Dung Quất được coi là “thỏi nam châm” để thu hút đầu tư, cũng như là “bản lề” thay đổi cơ cấu kinh tế Quảng Ngãi từ một tỉnh thuần nông sang một tỉnh phát triển công nghiệp. Để giờ đây, Quảng Ngãi nằm trong top đầu những tỉnh đóng góp nhiều cho ngân sách quốc gia.
Thanh Hiếu
