Tại cuộc họp Ban Chấp hành của Công đoàn Công nghiệp và Sản xuất toàn cầu (IndustriALL) diễn ra từ ngày 20-22/11/2024 tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, những thuận lợi và thách thức của trí tuệ nhân tạo AI đối với người lao động và tổ chức Công đoàn đã được đưa ra thảo luận.
Trong kỷ nguyên công nghệ số, trí tuệ nhân tạo AI không chỉ là xu hướng mà còn trở thành yếu tố hiện đại hóa, công nghiệp hóa trong nhiều lĩnh vực. Từ sản xuất công nghiệp đến dịch vụ, AI đang thay đổi cách thức vận hành công việc. Điều này đặt ra nhiều thách thức cũng như cơ hội cho người lao động. Trong bối cảnh này, vai trò của tổ chức Công đoàn trở nên quan trọng hơn bao giờ hết nhằm bảo vệ quyền lợi, thúc đẩy phát triển của người lao động và đảm bảo thị trường lao động công bằng, nhân văn.
Phiên họp thảo luận về thách thức trí tuệ nhân tạo AI
Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của trí tuệ nhân tạo AI, hội nghị đã nhấn mạnh việc cần phải bảo vệ quyền lợi người lao động trong thời đại mà AI ngày càng tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cách thức vận hành và cấu trúc việc làm.
Các đại biểu và lãnh đạo Công đoàn từ khắp nơi trên thế giới đã cùng nhau phân tích các xu thế hiện nay, đồng thời đề xuất nhiều biện pháp nhằm bảo vệ người lao động, cũng như tạo điều kiện để người lao động phát triển mạnh mẽ từ việc đào tạo nâng cao kỹ năng, đến thúc đẩy đối thoại xã hội, đảm bảo phân chia lợi ích công bằng. Tổ chức Công đoàn cũng phải có những thích ứng và sáng tạo để vượt qua các thử thách mà kỷ nguyên AI đặt ra.
AI dự kiến sẽ làm nhiều việc biến mất hơn là tạo ra trong tương lai gần. Ngành kinh doanh có tiềm năng sinh lời lớn từ AI với dự đoán tăng năng suất lao động và lợi nhuận doanh nghiệp. Tuy nhiên, 23% công việc có thể thay đổi, dẫn đến giảm 14 triệu việc làm. AI còn tạo ra các vấn đề như xâm phạm quyền riêng tư, thành kiến và thiếu minh bạch.
Người sử dụng lao động và Công đoàn được khuyến khích tham gia vào đối thoại cởi mở để xây dựng lòng tin và hợp tác, nhằm bảo đảm quá trình chuyển đổi công bằng trong kỷ nguyên AI. Ngoài ra, một trong những nhiệm vụ hàng đầu mà tổ chức Công đoàn cần tập trung là đào tạo và phát triển kỹ năng cho người lao động. Với sự tiến bộ không ngừng của công nghệ, để duy trì sức cạnh tranh và vị trí việc làm, người lao động cần được trang bị những kỹ năng phù hợp. Công đoàn có thể đứng ra tổ chức các chương trình đào tạo liên tục nhằm nâng cao năng lực công nghệ cho thành viên của mình. Những khóa học này không chỉ giới hạn ở việc làm quen với công nghệ mới như kỹ thuật lập trình, phân tích dữ liệu hay điều hành hệ thống tự động hóa, mà còn mở rộng ra các kỹ năng mềm thiết yếu như quản lý thời gian, giải quyết vấn đề và làm việc nhóm trong môi trường số hóa.
Bên cạnh nội dung đào tạo, việc đảm bảo an toàn và bảo mật lao động trong bối cảnh AI cũng là một nhiệm vụ quan trọng của Công đoàn. Sự hiện diện ngày càng nhiều của AI trong giám sát công việc và đánh giá năng suất có thể dẫn đến những lo ngại về quyền riêng tư và an toàn dữ liệu cá nhân. Công đoàn cần phải bảo đảm rằng việc áp dụng công nghệ không xâm phạm đến quyền lợi cơ bản của người lao động. Điều này bao gồm việc đàm phán với doanh nghiệp để xây dựng các quy định rõ ràng về quyền riêng tư, đảm bảo rằng dữ liệu cá nhân của người lao động được bảo vệ và sử dụng một cách minh bạch, hợp pháp.
Không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ quyền lợi cá nhân, công đoàn còn phải thúc đẩy đối thoại xã hội để định hình chính sách và khuôn khổ pháp lý liên quan đến AI. Bằng cách tham gia vào các cuộc thảo luận chính sách với doanh nghiệp và chính quyền, Công đoàn có thể hỗ trợ xây dựng những quy định cân bằng lợi ích giữa các bên, vận động thực thi các chính sách bảo vệ người lao động trước nguy cơ mất việc làm do AI như chính sách bảo hiểm thất nghiệp, cơ chế lương tối thiểu cho người lao động bị ảnh hưởng trực tiếp.
Điểm mấu chốt khác là bảo đảm phân chia lợi ích công bằng từ việc tăng năng suất và lợi nhuận do AI mang lại. Nếu AI giúp doanh nghiệp tăng trưởng nhanh và hiệu quả, Công đoàn cần lên tiếng để đảm bảo người lao động cũng được hưởng những thành quả xứng đáng. Điều này có thể thực hiện thông qua các cuộc đàm phán về tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc, hoặc thông qua một hệ thống chia sẻ lợi nhuận hợp lý như chia cổ phần cho người lao động. Những bước đi này không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn tạo động lực để người lao động gắn bó hơn với công việc và doanh nghiệp.
Trong trường hợp AI thay thế hoàn toàn một số công việc tay chân hoặc đơn giản, Công đoàn cần đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ người lao động chuyển đổi nghề nghiệp bằng cách cung cấp dịch vụ tư vấn hướng nghiệp, đào tạo lại và kết nối việc làm để người lao động tìm kiếm cơ hội mới. Điều chỉnh và thích nghi là chìa khóa để người lao động không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong thị trường lao động đầy biến động.
Chủ tịch Công đoàn Dầu khí Việt Nam Nghiêm Thuỳ Lan Trao đổi với Chủ tịch Công đoàn IndustriALL Marie Nilson
Nhân dịp này, Chủ tịch Công đoàn Dầu khí Việt Nam Nghiêm Thuỳ Lan đã đưa ra một vài đề xuất về các việc làm mà tổ chức Công đoàn có thể triển khai trong xu thế sử dụng trí tuệ nhân tạo AI hiện nay.
Một là, Công đoàn có thể tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng công nghệ mới, quản lý dữ liệu, hoặc kỹ năng mềm cần thiết trong môi trường làm việc kết hợp giữa người và máy.
Hai là, cam kết bảo đảm an toàn và bảo mật lao động. Công đoàn có thể đàm phán với doanh nghiệp để thiết lập các quy định liên quan đến việc sử dụng AI, bảo mật dữ liệu cá nhân, và tránh giám sát quá mức.
Ba là, Công đoàn tham gia vào các cuộc đối thoại với doanh nghiệp và chính quyền để định hình chính sách về việc tích hợp AI trong công việc, vận động cho các chính sách và luật pháp bảo vệ người lao động, như lương cơ bản cho những người bị AI thay thế hoặc giảm giờ làm việc.
Bốn là, khi AI giúp tăng năng suất và lợi nhuận, Công đoàn có thể đảm bảo rằng những lợi ích này được phân chia công bằng giữa doanh nghiệp và người lao động, chẳng hạn như thông qua tăng lương, cải thiện phúc lợi xã hội, hoặc chia sẻ cổ phần.
Năm là, Công đoàn có thể hỗ trợ người lao động trong việc chuyển đổi công việc, giúp họ tìm kiếm cơ hội mới trong các ngành công nghiệp khác thông qua hướng nghiệp và kết nối việc làm.
Bằng cách tìm ra những giải pháp thiết thực và cụ thể, Chủ tịch Công đoàn Dầu khí Việt Nam Nghiêm Thuỳ Lan mong muốn và tin tưởng tổ chức Công đoàn sẽ đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ người lao động thích nghi và phát triển trong thời đại AI.
Bùi Hồng Hạnh
Văn phòng CĐ DKVN
