Sửa đổi Luật Dầu khí để hiện thực hóa giá trị tài nguyên dầu khí

Cần sửa đổi Luật Dầu khí để thúc đẩy khai thác trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ

Ngành Dầu khí có vị trí quan trọng bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời có tác động lan tỏa đối với các ngành công nghiệp, dịch vụ, tạo việc làm cho người lao động, đóng góp quan trọng vào ngân sách Nhà nước (NSNN), tạo động lực tăng trưởng cho nền kinh tế.

Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong hệ thống năng lượng quốc gia. Trong giai đoạn vừa qua, nguồn cung năng lượng sơ cấp của Petrovietnam chiếm 25-27% tổng nguồn cung năng lượng sơ cấp Việt Nam, tỷ trọng nguồn năng lượng cuối cùng của Petrovietnam chiếm 18-27% tổng nguồn năng lượng cuối cùng của Việt Nam. Trước năm 2015, hằng năm Petrovietnam đóng góp 20-25% tổng thu NSNN, 18-25% GDP cả nước. Trong giai đoạn 2016-2020, Petrovietnam đóng góp 9-11% tổng thu NSNN và 10-13% GDP cả nước với tổng sản lượng khai khác dầu khí là 22,26 triệu tấn/năm, sản xuất xăng dầu đáp ứng 70% nhu cầu trong nước…

Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ, tất yếu lợi thế cạnh tranh của nhiên liệu hóa thạch sẽ bị suy giảm. Thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng sẽ hướng tới các nguồn năng lượng xanh – sạch, ít phát thải ra môi trường. Trong lúc các nguồn năng lượng mới chưa thể thay thế hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch, cần tận dụng lợi thế thời gian với việc tận thu tối đa nguồn dầu khí để phát huy giá trị tài nguyên, đóng góp cho kinh tế đất nước.

Mặc dù tiềm năng dầu khí của nước ta được đánh giá còn khá lớn, song thời gian qua, việc tìm kiếm, thăm dò, khai thác gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh những khó khăn về điều kiện kỹ thuật, địa chất, tình hình triển khai thực địa, khó khăn từ cơ chế chính sách, pháp luật về dầu khí đang ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động thăm dò, khai thác. Nếu không sớm sửa đổi, tháo gỡ những “nút thắt” trong cơ chế chính sách, pháp luật, rất khó hiện thực hóa giá trị tài nguyên dầu khí thành nguồn lực để phát triển kinh tế.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá, bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước từ khi Luật Dầu khí được ban hành lần đầu năm 1993, sửa đổi, bổ sung vào các năm 2000, 2008 và 2018 tới nay đã có nhiều thay đổi. Điều kiện khai thác dầu khí ngày càng khó khăn, sản lượng khai thác dầu thô trong nước giảm dần qua các năm trong giai đoạn 2016-2020; hệ số bù trữ lượng dầu khí (tỷ lệ giữa gia tăng trữ lượng và sản lượng khai thác) suy giảm ở mức báo động; trữ lượng các mỏ hiện hữu đã vào giai đoạn giảm sâu; các mỏ mới được phát hiện có tiềm năng dầu khí hạn chế, trữ lượng nhỏ, nằm tại vùng nước sâu, xa bờ hoặc có cấu trúc địa chất phức tạp; môi trường đầu tư dầu khí ngày càng khó khăn, từ năm 2019 đến nay không có hợp đồng dầu khí mới được ký kết; giá dầu thế giới tuy đã phục hồi khả quan nhưng vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro; khai thác khí đốt trong nước còn nhiều tiềm năng nhưng chưa được khai thác tương xứng…

Người lao động dầu khí

Do đó, ngành công nghiệp dầu khí cần có những bước chuyển biến toàn diện, đồng bộ và cần có sự cải cách, từ quản lý nhà nước đến việc ứng dụng thành tựu khoa học – công nghệ hiện đại đối với các hoạt động dầu khí theo hướng hiệu lực, hiệu quả, phân cấp, phân định chức năng quản lý nhà nước, giảm bớt các đầu mối và tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư. Vì vậy, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, cần thiết phải ban hành Luật Dầu khí (sửa đổi).

Trong kết luận tại phiên họp thứ 10 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự thảo Luật Dầu khí (sửa đổi) vào tháng 4-2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất nguyên tắc xuyên suốt trong xây dựng luật là phát triển ngành Dầu khí để phát triển kinh tế gắn với bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của Việt Nam trên biển, phù hợp với luật pháp quốc tế; bảo đảm an toàn cho người, tài sản, lợi ích chính đáng của nhà đầu tư khi tham gia điều tra cơ bản và hoạt động dầu khí trên cơ sở tôn trọng độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia của Việt Nam và tuân thủ pháp luật Việt Nam.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định: Cần rà soát lại các quy định về chính sách của Nhà nước về dầu khí để bảo đảm cụ thể, khả thi, như quy định về chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài đầu tư; có cơ chế, chính sách tăng cường thu hút nguồn lực từ các thành phần kinh tế, các tổ chức trong và ngoài nước để phát triển ngành Dầu khí, xây dựng cơ chế thu hút đầu tư nước ngoài; đẩy mạnh công tác tìm kiếm, thăm dò để gia tăng trữ lượng và sản lượng khai thác dầu khí tại các khu vực tiềm năng, nước sâu, xa bờ; tạo căn cứ pháp lý để điều tra, khai thác các dạng năng lượng mới trong lĩnh vực dầu khí, các nguồn dầu khí phi truyền thống như khí than, khí đá phiến…; rà soát các quy định về áp dụng Luật Dầu khí và các luật có liên quan để bảo đảm thống nhất, rõ ràng, cụ thể, khả thi, phù hợp với thực tế và tính đặc thù của điều tra cơ bản và hoạt động dầu khí; tăng cường phân công, phân cấp quản lý nhà nước về dầu khí từ Trung ương đến địa phương, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn quá trình ra quyết định đầu tư; tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dầu khí; phân cấp phù hợp quyền và trách nhiệm cho Petrovietnam trong hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh…

Yêu cầu sửa đổi Luật Dầu khí là cấp thiết để tận dụng hiệu quả nguồn tài nguyên dầu khí của đất nước, cũng như phát huy vai trò của ngành Dầu khí trong sự phát triển kinh tế, bảo đảm an ninh quốc gia trên biển. Điều này càng trở nên cấp thiết hơn trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ, đòi hỏi sớm khai thác, tận dụng được nguồn tài nguyên dầu khí, bởi tài nguyên chỉ là tài nguyên nếu mãi nằm sâu dưới lòng đất, không được khai thác, sử dụng hiệu quả.

P.V